روش های اموزشی

مقدمه
اصول و مبانی آموزش و پرورش در نظام آموزشی از اهمیت بالایی برخوردار است ،درباره اصول همه صاحب نظران اتفاق نظر دارند ، تفاوتی اگر باشد ظاهری است و بیشتر از آنجا ناشی می‌شود که هر یک از مولفان با توجه به هدف خاصی که دارد و نظم فکری یی که در نوشته‌هایش دنبال می‌کند ،و نیز سبک نگارشی که در عرصه اندیشه‌های خویش به کار می‌برد،یک حقیقت واحد را در لباسی متفاوت ارائه کرده است .اگر جز این بود برای مربی آرامش بخش نبود و مشاهده شدت آرائ صاحبنظران بیشتر در او تفرقه خاطر ایجاد می‌کرد تا آرامش ،
تربیت شرط لازم آدم شدن آدمیزاد ،است ؛
در نظام‌ تربیتی فعلی ،آدمی‌به طور کامل به هدف هستی خویش نرسیده است .
تعلیم و تربیت روز به روز بهتر می‌شود و هر نسل گام تازه‌‌‌ای در راه بهبود نوع بردارد ؛ زیرا رمز بزرگ بهبود طبیعت آدمی‌در تربیت وی نهفته است .
در این نوشته به اصول آموزش و پرورش ،روشهای جدید و نتایج هر یک به تفحص خواهیم پرداخت .
.......
اکثر متخصصان درباره مفهوم تربیت اتفاق نظر کامل ندارند .
موضوع تربیت نفس ناطقه است که از آن به قول ،خواجه نصیرالدین طوسی ،( به طور ارادی افعال جمیل و محمود یا قبیح و مذموم صادر تواند شد. ) و چون نفس ناطقه از امور مادی نیست ،تربیت آدمی‌جز در آنچه به تربیت تن مربوط می‌شود و در آن تا اندازه‌‌‌ای نشو و نما و افزایش ابعاد مادی وجودش مورد نظر است ،به معنی به حد اعتدال سوق دادن است؛ و چه بسا صورت شئ تحت تاثیر تربیت تنزل کند .چنین است که غزالی درباره خوی نیکو می‌نویسد : (( صورت باطن نیکو نبود تا آنگه که چهار قوت اندر وی نیکو نبود : قوت علم و قوت خشم و قوت شهوت و قوت عدل میان این هر سه ...و بدان که این هر یکی چون زشت شود از وی خلقهای زشت و کارهای زشت تولد کند .و زشتی هر یکی از دو وجه بود ،یکی از افزونی خیزد که از حد بشده باشد ،و یکی از کمی‌که ناقص بود .)) پس خوی بیکو محصول اعتدال قوای نفس ناطقه است نه قوت آنها .
مراد از قابلیت یا استعداد ،امکانی است که تصور کلی آن در حقیقت مخلوق بالقوه موجود است ،ولی فعلیت یافتن و تحقق تمام یا قسمتی از آن منوط و مشروط به حصول فرصت مناسب است .امر بالقوه چیزی است که بر حسب مساعدت یا عدم مساعدت شرایط ،ممکن است فعلیت حاصل کند یا نکند ؛ ودر صورت فعلیت یافتن ، به تمامی‌تحقق یابد یا بطور ناقص .و همچنین ،کیفیت تحققش بسته به شرایط،در موارد مختلف متفاوت باشد ؛ ابعاد مختلف وجودش دستخوش افراط و تفریط شود یا بین جنبه‌های مختلف آن هماهنگی وجود داشته و هستی اش از اعتدال نسبی برخوردار باشد .
امر بالقوه برای فعلیت یافتن محتاج شرایطی است که چون جمع آمد ،دگرگونی و تحول خود بخود در آن آغاز می‌شود .فعلیت یافتن امر بالقوه یا دفعی است یا تدریجی ،دفعی است وقتی که در خلقت کمال موجود یا وجودش مقارن باشد ؛ و تدریجی است وقتی که کمال موجود از وجود او متاخر باشد .ودر این مورد اخیر ،فراهم شدن شرایط ، برای آغاز رشد لازم است ولی برای رسیدن موجود به مرحله کمال کافی نیست .
رشد و سیر تکاملی آن به کیفیت شرایطی که در آن آغاز می‌شود و نیز به ادامه شرایط مطلوب بستگی دارد .
تحقق آدمی‌واقعی و تمام عیار جز در سایه تربیت صحیح آدمیزاد امکان پذیر نیست .انسان در دوره رشد خود یعنی در فاصله زمانی بین وجود تا کمالش به کمک دیگران نیازمند است و تربیت یعنی مراقبت از رشدش ضرورت دارد .البته،از آنجا که رشد باید به تدریج از وابستگی موجود بکاهد تا سرانجام او را در مرحله نهایی به استقلال نسبی برساند ،نوع نیازهای کودک و نحوه حمایت و مراقبت از رشدش در مراحل مختلف آن ضرورت فرق می‌کند : هدف مراقبتها در آغاز فقط حفظ وجود موجود است و صورت پرستاری دارد ؛ سپس به کار تادیب یعنی جلوگیری از انحرافات می‌آید و سرانجام‌ متوجه تکمیل وجود موجود از جهت کسب مهارت و معلومات و آراسته شدن به فضایل و کمالات می‌شود .
پداگوژی یا علم تربیت هم مانند تعریف خود(( تربیت ))مشکل است.(شکوهی،۵۵،۱۳۸۵) زیرا، هنوز درباره موضوع ،محتوا و روش آن اتفاق نظر وجود ندارد و علم بودن آن مورد تردید است .
در قدیم (( قرن هیجدهم ))تجزیه و تحلیل عمل تربیتی معمول نبود و چون تربیت همچون رمز ارتباط دو وجدان _ وجدان معلم و وجدان متعلم _ ملحوظ بود ،در اذهان به قلمرو هنر مربوط می‌شد و آفرینش شخصی به شمار می‌آمد .
متفکر قرن هیجدهم ،امانوئل کانت ،(( تعلیم و تربیت هنری است که فقط با جمع شدن نتیجه تجارب چند نسل کامل تواند شد. ))
یکی از صاحبنظران به سال ۱۸۹۸ نوشت : تربیت فرایندی تصادفی است که روش علمی‌به هیچ وجه در آن راه نیافته است .
در سال ۱۹۱۰ لوسین سل لوریه (( طرح کلی علم پداگوژیک )) را با زیر عنوان پر معنای (( واقعیت و قوانین تربیت )) متنشر کرد .مولف شرایطی را که بزعم وی باید علم پداگوژیک را از تربیت به معنای هنر پرورش اطفال و از پداگوژی که ، به قول او ،تعریفش در آن تاریخ هنوز در پرده‌‌‌ای از ابهام پوشیده بوده است ،متمایز می‌کند ،بر شمرده است .
هدف پداگوژی جستجوی قوانین مربوط به پدیده‌هایی است که در تعلیم و تربیت به ظهور می‌رسد و بر آن تاثیر می‌گذارد ؛ پدیده‌‌‌ای که از مقدمات معینی استنتاج می‌شوند : هدف تربیت و عمل عوامل سه گانه‌‌‌ای که تربیت را مشروط می‌کند : مربی ،مورد تربیت و محیط فیزیکی و اجتماعی ...
مولف در حالی که همچنان از سودمندی علم پداگوژیک سخن می‌گوید ،اضافه می‌کند : این علم در جایی که بدون وجود آن جز ابهام چیزی نتواند بود ،موجب نظم و روشنی می‌شود و به ما اجازه می‌دهد تا اندازه‌‌‌ای پیش بینی کنیم که در شرایط یکسان ،نتایج فلان روشن یا بهمان شیوه تربیت چه خواهد بود
.....
نتیجه گیری
تربیت که تعاریف گسترده‌‌‌ای رو شامل می‌شود که مستلزم مجموعه‌‌‌ای است که از معلومات مثبت مربوط به شرایط محیطی که عمل تربیتی در آن جریان دارد و ماده‌‌‌ای که عمل تربیتی روی آن انجام می‌شود به عبارت دیگر پداگوژی در عین حال با زیست شناسی ،روانشناسی ،جامعه شناسی یعنی با علومی‌که مبانی علمی‌آن محسوب می‌شوند ،در ارتباط است ،
تربیت رسیدن به کمال مطلوب است و تربیت باید در عین حال از طبیعت پیروی کند ،آن رو همچون ماده‌‌‌ای مورد استفاده قرار دهد ،آن را به صورت وسیله‌‌‌ای که بیاری آن به هدفهای پیش بینی شده توان رسید در آورد .
........
منبع
شکوهی،دکتر غلامحسین،مبانی و اصول آموزش و پرورش ،موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ،چاپ بیست و هفتم ،۱۳۸۵
هوشیار ،دکتر محمد باقر ،اصول آموزش و پرورش،موسسه مطبوعاتی امیرکبیر؛ چاپ دوم ،۱۳۳۱
۹۹.۸.۲۶